در صورت وجود زخم ارزیابی زخم مهمترین اقدام است زیرا یک درمان موفق از ارزیابی موفق حاصل خواهد شد. انجام یک ارزیابی جامع از بیمار و زخم او با قرار دادن بیمار در اولویت و در نظر گرفتن زمینه ی اجتماعی، اطلاعات جمعیت شناختی، وجود هم زمان چند بیماری، داروها و سابقه ی قبلی زخم پای دیابتی یا قطع عضوها از اهمیت بالایی برخوردار است.
در این نوشته ما قصد داریم تا مثلث ارزیابی زخم را، بعنوان کاملترین و پویاترین ابزار ارزیابی که هم اکنون در دسترس هست، معرفی کنیم. دلیل این انتخاب این واقعیت است که این مثلث ابتدا بیمار را در مرکز توجه قرار داده و سپس به زخم نگاه میکند. بعلاوه، هنگام ارزیابی زخم، این مثلث به تمام ۳ جنبه ی مهم همچون بستر زخم، لبه ی زخم و پوست اطراف زخم توجه میکند که برخلاف دیگر نمونه های ارزیابی است که غالبا پوست اطراف زخم را در نظر نمی گیرند. علاوه بر این، مثلث یک رویکرد نظام مند از ارزیابی زخم تا گزینه های درمانی فراهم میسازد که مسیری واضحی برای بهبودی زخم ها است. همچنین لازم به ذکر است که ابزارهای ساده و عملی که این مثلث را همراهی می کنند، این مفهوم را جهت استفاده در زمینهی بالینی آسان میسازند. این مثلث بیمار را در مرکز توجه قرار داده و سپس به دنبال ارزیابی ۳ جنبه ی زخم، بستر زخم، لبه ی زخم و پوست اطراف زخم می رود.
ارزیابی بستر زخم
بستر زخم: اندازه گیری های اولیه و پیاپی از ابعاد، ظاهر و مکان زخم، به اخذ تصمیمات مناسب کمک خواهد کرد و به نظارت بر پاسخ به درمان کمک می کند. اندازه گیری و شرح دقیق نوع بافتِ زخم حائز اهمیت است، که بسته به علل بیماری متفاوت است
همان طور که در شکل نشان داده شده، هنگام ارزیابی بستر زخم، لازم است تا ۳ جنبه را بررسی نمائید:
- نوع بافت
- سطح ترشحات
- وجود علائم عفونت
توصیه می گردد که ارزیابی خود را با ذکر جزئیات ثبت کنید، تا بعد از آن قادر باشید اهداف درمانی مناسبی برای زخم و بیمار اتخاذ کنید. همیشه به دنبال:
- انواع مختلف بافت در بستر زخم باشید چرا که می تواند ترکیبی از بافت گرانوله و اسلاف باشد
- سطح ترشحات، نوع/ قوام و رنگ چرا که این موارد می توانند درک معنی داری از شرایط زخم را فراهم کنند.
- بدنبال علائم و نشانه های عفونت باشید.
یک ارزیابی مناسب و جامع به شما در تنظیم اهداف درست کمک خواهد کرد و پس از آن منجر به گزینش برنامه ی درمانی مناسب و ایجاد نتایج مطلوب خواهد شد.
ارزیابی لبه ی زخم
لبه ی زخم: به جهت اینکه امکان مهاجرت سلول های اپی تلیال در سرتاسر بستر زخم میسر شود، لبه ی زخم باید مرطوب و سالم، متصل و هموار با بستر زخم باشد. ارزیابی لبه ی زخم – شناسایی و ثبت وجود خیس خوردگی، دهیدراتاسیون، Undermining و ضخیم شدن لبه زخم – اطلاعاتی را در مورد علل زخم، نحوه ی پیشرفت بهبودی و اینکه روش درمان فعلی مؤثر هست یا خیر، ارائه می دهد.
ارزیابی پوست اطراف زخم
پوست اطراف زخم: مسائلی که پوست اطراف زخم را تحت تأثیر قرار می دهند رایج بوده و می توانند سبب تأخیر در بهبودی، باعث ناراحتی و درد و منجر به گسترش زخم و در نتیجه کیفیت پایین زندگی برای بیمار گردند.
اهداف درمانی
بعد از هربار ارزیابی، تعیین اهداف درمانی اهمیت بسیاری دارد. بهبودی زخم یک فرایند پویا بوده و زخم و بیمار در طول این فرایند پیچیده، دائما تغییر می کنند. توصیه می شود که درمانگر به دنبال بهبود یا عدم بهبود و همه ی تغییرات جزئی و کلی در بیمار یا زخم در هر ارزیابی باشد و سپس اهداف درمانی را براساس ارزیابی تعیین نماید. یک ارزیابی جامع از بیمار و زخم او باید در هربار تعویض پانسمان و براساس ارزیابی بستر زخم، لبه ی زخم و پوست اطراف زخم انجام شود و اهداف درمانی برای آن مرحله از فرآیند درمان تعیین شوند. دستیابی به این اهداف کوتاه مدت، قدم مهمی در جهت دستیابی به هدف نهایی یا همان بهبودی کامل زخم خواهد بود. در استفاده از اهداف و درمان های مرتبط همیشه به یاد داشته باشید که:
- اگر هیچ بهبودی حاصل نگردید، دوباره ارزیابی کنید و برنامه ی درمان را تغییر دهید.
- اگر زخم بهبودی را نشان میدهد اما هدف هنوز بطور کامل به دست نیامده است، به درمان ادامه دهید.
- درصورت نائل شدن به هدف قبلی، دوباره ارزیابی کرده و اهداف جدید معین کنید.
درمان زخم
برای درمان زخم در صورت لزوم اقدامات زیر باید انجام شود:
- دبریدمان زخم
- درمان آنتی بیوتیکی
- برقراری خونرسانی در صورت لزوم
- حذف فشار از روی زخم
- ایجاد محیط مرطوب به وسیله پانسمان های مدرن
