زخم بستر چیست ؟
زخم بستر ( bedsores ) که به آن زخم فشار ( Pressure sorse ) نیز می گویند ، سبب آسیب پوست و بافت زیرین پوست می شود . احتمال زخم بستر در سالمندان و بیمارانی که استراحت مطلق هستند بیشتر است . معمولا زخم بستر بر پوستی که قسمت های استخوانی بدن را پوشانده است ایجاد می شود . در ادامه علت بروز ، علائم ، انواع ، خطرات ، پیشگیری و درمان زخم بستر را بررسی می کنیم .
علت بروز زخم بستر
زخم بستر ( Pressure ulcers ) به دلیل اصطحکاک و فشاری که بر پوست اعمال شده و جریان خون را محدود می کند ایجاد می شود . هم چنین عدم تحرک فرد در دراز مدت ، می تواند از دیگر عوامل آن باشد .
فشار
فشار ثابت بر روی یک قسمت از بدن ، جريان خون به بافت را کاهش می دهد . جریان خون سبب انتقال اکسیژن و دیگر مواد مغذی به بافت ها می شود . در صورت نبود این مواد مغذی ، پوست و بافت ها آسب دیده و در نهایت می میرند .
اصطحکاک
اصطحکاک هنگامی رخ می دهد که پوست با تشک ، لباس یا صندلی برخورد داشته باشد .
نیروی برشی
این حالت هنگامی رخ می دهد که دو سطح در جهت مخالف بر روی هم ساییده شوند . در این شرایط جریان خون کاهش می یابد و بافت از بین می رود .
سایر عوامل موثر در ایجاد زخم بستر
- سن بالا
- بی اختیاری ادرار
- تحرک نداشتن
- سوء تغذیه نامناسب و کم آب بودن بدن
قسمت هایی از بدن که در معرض زخم بستر هستند :
- ستون فقرات
- آرنج
- پشت زانو
- زانو
- پشت گردن
- پشت سر
- کتف
- شانه
- پاشنه
- انگشتان پا
- مچ پا
- گوش
علائم هشدار دهنده زخم بستر
به نقل از خبر گزاری نیویورک تامیز که تیم تحقیقاتی ویکی سرا دریافتند که هرکسی بر اثر هر مساله ای در مدت طولانی مدت فاقد تحرک است و علائم زیر پدیدار شد زنگ خطر زخم بستر به صدا در آمده است .
- تورم
- تغییرات غیر معمول در بافت و رنگ بدن
- گرم یا خنک بودن قسمتی از پوست نسبت به سایر نقاط بدن
- تخليه مایعی چرک مانند
در صورتی که هر یک از علائم فوق را مشاهده کردید و طی ۲۴ الی ۴۸ ساعت بهبود حاصل نشد به متخصص مراجعه نمایید .
انواع زخم بستر
زخم های بستر با توجه به عمق زخم و میزان آسیب دیدگی بافت ، به چهار درجه تقسیم می شوند .
درجه اول
خفیف ترین نوع زخم بستر ، زخم های درجه اول می باشند . اگر چه این زخم ها دردناک هستند اما سبب باز شدن و از بین رفتن پوست نمی شود . در افرادی که پوست سفیدی دارند این زخم قرمز و در سایر افراد ، تیره تر یا روشن تر از سایر نقاط بدن می باشد . در صورت درمان به موقع ، طی یک بازه زمانی ۳ الی ۴ روزه بهبود می یابد . اگر فشار بر روی ناحیه آسیب دیده ادامه داشته باشد ، ممکن است منجر به زخم درجه دو شود .
درجه دوم
در زخم بستر درجه دو ، سطح پوست و قسمتی از پوست زیرین باز شده و از بین می رود . این نوع زخم ها معمولا عمیق نیستند . گاهی این نوع زخم با تاول و خراشیدگی اشتباه گرفته می شود . در صورت عدم درمان به موقع ، ممکن است منجر به آسيب دائمی پوست شود .
درجه سوم
در این نوع زخم ، بافت زیرین پوست ( اپیدرم ) آسیب می بیند و زخم همانند یک حفره کوچک ظاهر شده و اطراف آن قرمز و سفت می شود . 
در صورت عدم درمان به موقع ، زخم عمیق شده و سلول های چربی زیر پوست ظاهر می شود . دوره بهبود این زخم ۳ الی ۴ ماه طول می کشد .
درجه چهارم
وخیم ترین حالت زخم بستر ، درجه چهارم آن می باشد . در این مرحله ، زخم به داخل عضله نفوذ می کند . حفره ایجاد شده بسیار عمیق است تا جایی که به استخوان می رسد . ممکن است زخم بوی نامطبوعی دهد . بافت اطراف آن به رنگ سیاه یا بنفش تغییر می کند . دوره بهبود این زخم ۶ ماه تا یک سال ممکن است ادامه داشته باشد .
سایر مراحل :
در صورتی که زخم عمیق باشد و بافت ها آسیب دیده باشند ، پزشک قادر به تشخیص نوع آن نیست . به این نوع زخم غیر قابل تشخیص ( Unstageable ) می گویند . گاهی نیز زخم های بستر از نوع درجه یک و دو است ، اما بافت های زيرين که قابل مشاهده نیست از نوع درجه سه یا چهار می باشد . به این نوع زخم ها آسیب بافتی مشکوک گفته می شود .
روش تشخیص دادن زخم بستر
تنها پزشکان در بازدید کردن حالت پوست متوجه نوع خطر آن میشوند ، حالت آن را تشخیص میدهند و طبق ظاهر پوست نوع آن را تشخیص داده و مراحل بهبود آن را بازگو میکنند.
خطرات زخم بستر
عفونت های استخوانی : عفونت های استخوانی از جمله استئومیلیت عملکرد مفاصل و اندام های بدن را تحت تاثیر قرار می دهد .
عفونت های مفصلی : عفونت هایی مانند آرتریت سپتیک و ورم مفاصل، سبب آسیب بافت ها و غضروف ها می شود .
سلولیت : در سلولیت ، پوست و بافت نرم دچار عفونت می شود . از علائم آن می توان به قرمزی ، تورم و گرما در قسمت آسیب دیده اشاره کرد .
سرطان : اگر زخم ها در طولانی مدت درمان نشوند ممکن است سبب سرطان سلول های سنگفرشی شود .
سپسیس : البته بسیار کم پیش می آید که یک زخم منجر به سپسیس ( مسمومیت خون ) شود .
مراحل درمان زخم بستر
برای درمان زخم بستر باید توسط پزشک معالج و یک مراقبت کننده از پوست با توجه به شدت نوع زخم و شرایط با شما صحبت کند، ممکن است بعد از شکسته شده پوست یا به اصطلاح ترک خوردن پوست درمان سخت تر باشد و مواردی را که میتوان انجام داد :
- از بین بردن فشار روی منطقه آسیب دیده
- محافظت از زخم با گاز های دارویی یا پانسمان های مخصوص
- تمیز و استریل نگه داشتن زخم
- تغذیه مناسب مخصوص فرد
- برداشتن بافت آسیب دیده یا آلوده
- استفاده از داروهای مخصوص ( آنتی بیوتیک ها و …)
- جلوگیری از قرار گرفتن در شرایط عفونتی .
- جراحی و پیوند پوست سالم در آن قسمت
- استفاده از تشک مواج
متخصصان و پزشکان در طول درمان نوع زخم بستر را بازدید میکنند و از طریق اندازه ، عمق و سایر مشخصات برای درمان آن اقدام میکنند.
عوامل موثر در درمان زخم بستر
رژیم غذایی سالم
داشتن یک رژیم غذایی روزانه که حاوی پروتئین ، مواد معدنی و ویتامین ها مخصوصا ویتامین C و E می باشد به بهبود و درمان زخم بستر کمک زیادی می کند .
وکیوم تراپی
در این روش ، از فشار منفی موضعی ، برای افزایش روند بهبود زخم استفاده می شود . فشار منفی سبب پاک شدن ترشحات زخم شده و جریان خون در ناحیه آسیب دیده را زیاد می کند .
آنتی بیوتیک ها
ممکن است پزشک برای درمان زخم های عفونی یا عفونت های جدی از جمله سلولیت ، استئومیلیت و سپسیس ، آنتی بیوتیک تجویز کند .
تغییر موقعیت
جابجایی مرتب موقعیت بیمار ، کمک می کند تا فشار بر روی زخم هایی که ایجاد شده است کاهش یابد . علاوه بر این سبب جلوگیری از بروز زخم های جديد می شود .
نکاتی که هنگام تغییر موقعیت بدن باید رعایت کنید .
- در صورتی که می توانید حرکت کنید ، بدنتان را برای چند ثانیه از صندلی جدا کرده و بلند شوید .
- اگر از ویلچر استفاده می کنید ، هر ۱۵ الی ۳۰ دقیقه وزن بدنتان را به سمت دیگر وارد کنيد . این کار سبب بهبود جریان خون می شود .
- از تشک ها و کوسن مخصوص استفاده کنید ، زیرا سبب کاهش فشار می شود و به جریان خون کمک می کند .
پانسمان زخم
برای محافظت از زخم بستر پانسمان های مخصوصی وجود دارد . این نوع پانسمان ها سبب افزایش سرعت بهبودی می شود . انوع این پانسمان ها عبارت است از :
پانسمان هیدروکلوئید : این پانسمان به دلیل داشتن نوع خاصی ژل ، پوست اطراف زخم را خشک نگه می دارد . هم چنین سبب رشد سلول های جدید در ناحیه آسیب دیده می شود .
پانسمان آلرژینات : این پانسمان از جلبک دريایی ساخته شده است . به دلیل دارا بودن کلسیم و منیزیم ، روند بهبودی را سرعت می بخشد .
سایر پانسمان ها : هیدروفایبر ، فوم ها ، فیبر ژله ای ، ژل ها ، ضد میکروب ها
برای استفاده از پانسمان متناسب با زخم شما ، حتما با متخصص مشورت نمایید . این نکته یادتان باشد به هیچ وجه از پانسمان گاز برای پيشگیری و درمان زخم بستر استفاده نکنید .
تشک طبی
استفاده از تشک طبی برای افراد مبتلا به این بیماری ، سبب کاهش فشار در ناحیه آسیب دیده می شود .
عمل جراحی
در صورتی که زخم های بستر شدید باشند و بهبود نیابند ، پزشک عمل جراحی را پیشنهاد می دهد . طی عمل جراحی ، ابتدا زخم را تمیز می کنند ، سپس لبه های زخم را کنار هم آورده و آن را می بندند . خطرات عمل جراحی عبارتند از :
- آبسه
- عفونت استخوان
- مرگ بافت پيوند زده
- مسمومیت خونی
درمان های خانگی زخم بستر
عسل
بهره گیری از خواص عسل در درمان زخم بستر نقش مهمی دارد و می تواند از عفونت پیشگیری کند . در صورت استفاده از این روش ، عسل و شکر را به نسبت های مساوی با هم ترکیب کنید . این ترکیب را بر روی زخم گذاشته و با پانسمان آن را بپوشانید . این کار را روزی یک بار انجام دهید .
روغن نارگیل
یکی دیگر از خواص روغن نارگیل درمان زخم بستر است . اسیدهای چرب موجود در روغن نارگیل به درمان زخم بستر کمک شایانی می کند . روغن نارگیل را به آرامی بر روی زخم ماساژ دهید تا روغن جذب پوست شود . یادتان باشد هنگام ماساژ هیچ گونه فشاری وارد نکنید .
آلوئه ورا
با بهره گیری از خواص آلوئه ورا میتوانید سرعت بهبود زخم بستر را تسریع نمایید . آلوئه ورا سبب مرطوب شدن پوست می شود . در نتیجه به درمان هر چه سریع تر زخم کمک می کند . برای این کار ، به آرامی ژل آلوئه ورا را روی زخم بمالید و اجازه دهید خشک شود . سپس با پارچه ای پاکیزه آن را تمیز کنید . این کار را سه بار در روز انجام دهید .
آب شور
اگر زخم ها را به خوبی تمیز نکنید ، امکان ایجاد عفونت افزایش می یابد . آب شور پوست مرده را از بین می برد و مایع اضافی را کم می کند . برای این روش ، یک فنجان آب و دو قاشق چای خوری نمک را با هم ترکیب کرده و بجوشانید . اجازه دهید خنک شود . سپس برای تمیز کردن زخم از آن استفاده کنید .
زردچوبه
خاصیت ضد عفونی کننده و آنتی اکسیدانی زردچوبه سبب از بین بردن التهاب می شود . ابتدا زخم را با آب شور تمیز کنید . سپس مقداری زردچوبه بر روی آن بپاشید به طوری که کل سطح زخم را بپوشاند . در نهایت با پانسمان محل را ببندید . این کار را می توانید تا سه بار در روز انجام دهید .
نکات مهم
- به میزان کافی آب بنوشید . آب به هیدراته ماندن پوست کمک می کند .
- از مصرف سیگار و موادی که حاوی تنباکو هستند پرهیز کنید . زیرا پوست را خشک کرده و سبب بدتر شدن زخم می شود .
- به تمیز بودن و پاکیزگی پوستتان اهمیت دهید .
- لباس های تنگ و نایلونی انتخاب خوبی برای شما نیستند .
- در معرض آب و هوای سرد و خشک قرار نگیرید . زیرا سبب خشک شدن پوست می شود .
- در صورت استفاده از صندلی چرخدار ، یک پشتی متناسب با بدنتان برای آن استفاده کنید .
- از پزشک بخواهید تمریناتی را به شما آموزش دهد که بتوانید در حد توانتان آن ها را انجام دهید .
روش های جلوگیری از زخم بستر
- هر ۲ ساعت یکبار چرخاندن بیمار
- بر روی ویلچر مستقیم بنشیند و هر ۱۵ دقیقه یکبار حالت خود را تغییر دهد.
- تهیه کردن یک بالشتک نرم برای ویلچر و تختخواب برای کاهش فشار
- تمیز و خشک نگه داشتن پوست ، مراقبت پوست با استفاده از ویتامین های پوست
- تهیه مواد غذایی مناسب مانند : ویتامین ها ، غذاهای بدون کالری ، مواد معدنی ، مایعات و پروتئین )
